سرود زندگی و آزادی: نگاهی به رمان «پرواز بر فراز آشیانۀ فاخته» اثر کن کیزی

کلیات

نام اثر و نویسنده: «پرواز بر فراز آشیانۀ فاخته» اثر کن کیزی (آمریکا)

عنوان اصلی: One Flew Over the Cuckoo’s Nest

زبان اصلی: انگلیسی

صفحات: 320

سال اولیۀ انتشار: 1962

معرفی «پرواز بر فراز آشیانۀ فاخته»

اول از هرچیز می‌خواهم این نکته را عرض کنم که از میان تمام رمان‌هایی که خوانده‌ام، این اثر را می‌توانم رمان موردعلاقه‌ام (یا دست‌کم یکی از سه رمان موردعلاقه‌ام) بنامم.

«پرواز بر فراز آشیانۀ فاخـته» مشهورترین رمان کن کیزی نویسندۀ آمریکایی است. داستان در بیمارستان روانی در ایالت اورگن آمریکا اتفاق می‌افتد و به کاوش مضامینی همچون نظم‌وقانون، فردیت در دنیایی مکانیکی و بیماری روانی می‌پردازد. مجلۀ «تایم» آن را در فهرست «100 رمان برتر انگلیسی‌زبان از 1923 تا 2005» قرار داد. رمان همچنین در فهرست 200 رمان محبوب به انتخاب بی‌بی‌سی جا دارد. «پرواز بر فراز آشیانۀ فاخته» امروزه از آثار برجستۀ ادبیات آمریکا به شمار می‌آید.

خلاصۀ داستان «پرواز بر فراز آشیانۀ فاخته

در بیمارستانی روانی در ایالت اورگن، پرستار رَچِد نظمی ظالمانه را برقرار کرده و تمام بیماران آنجا با عنصر تهدید با شوک الکتریکی و داروهای آرامبخش، به قوانین او کاملاً پایبند هستند. اما ورود بیمار جدیدی به نام آقای مک‌مورفی (شخصیت موردعلاقۀ بنده در دنیای ادبیات) رژیم رچد را به هم می‌ریزد. مک‌مورفی شخصی اهل خوش‌گذرانی، بسیار شوخ‌طبع، متکبر و موذی است که سعی می‌کند از طرف از طرف بیماران (یا به قول خودش زندانیان) علیه قوانین ظالمانۀ خانم رچد قیام کند. تمام تلاش‌های او از زاویۀ دید کدخدا برامدن روایت می‌شود، بیمار سرخپوستی که خودش را به لالی زده و ظاهراً بهتر از هر کسی تلاش‌های مک‌مورفی را درک می‌کند. کم‌کم مرزهای میان سلامت ذهنی و دیوانگی از میان برداشته می‌شود.

اقتباس سینمایی

در سال 1975، فیلم برگرفته از این رمان به کارگردانی مایکل داگلاس اکران شد. در این فیلم جک نیکلسون نقش آقای مک‌مورفی را بازی می‌کند و لوئیز فلچر نقش پرستار رچد را. این فیلم امروزه از بهترین آثار تاریخ سینما به شمار می‌آید و در آن سال توانست پنج جایزۀ اسکار را به خود اختصاص دهد. این فیلم در کشورمان به نام «دیوانه از قفس پرید» هم معروف است.

نظر شخصی من این است که فیلم نتوانسته عمق شخصیت و انگیزۀ کارهای مک‌مورفی را به‌خوبی دربیاورد. شخصیت کدخدا برامدن هم عمدۀ نقش خود را از دست داده. ولی از طرفی بازی بازیگران، به‌خصوص مک‌مورفی و پرستار رچد فوق‌العاده است (بی دلیل نبوده که اسکار بهترین بازیگرد مرد و بهترین بازیگر زن را برده‌اند). البته اقرار می‌کنم شاید نکات منفی‌ای که گفتم به دلیل علاقۀ بیش از حدم به این رمان و شخصیت مک‌مورفی باشد، ولی به‌هرحال خواندن این رمان را بسیار بیشتر از دیدن فیلمش توصیه می‌کنم.

اگر این شاهکار ادبی را خوانده‌اید یا فیلمش را تماشا کرده‌اید، نظراتتان را با ما در میان بگذارید.